Systeemtherapie is een vorm van psychotherapie waarbij de problematiek van de cliënt wordt bezien in de complexe samenhang met ‘het systeem’. Systeemtherapie kan zowel bij individuele cliënten als ook bij relaties en gezinnen ingezet worden. ‘Systeem’ is een term die staat voor alles wat een belangrijk onderdeel van de omgeving/leefwereld van de cliënt uitmaakt. Dit kunnen gezin, relatie, familie en vrienden zijn maar ook maatschappelijk positie, cultuur, (religieuze) overtuigingen e.d. zijn belangrijke factoren binnen ‘het systeem’. Een belangrijk doel van systeemtherapie is om zicht te krijgen op de interacties van de cliënt met zijn of haar ‘systeem’ en de samenhang met de hulpvraag. Kenmerkend hierbij is dat belangrijke personen van de betrokkenen vaak uitgenodigd worden bij de gesprekken. Soms is het ook belangrijk om uit te zoeken welke belangrijke patronen er vanuit het verleden zijn ‘ingesleten’. Hierna wordt gekeken hoe de samenhang van ‘het systeem’ kan worden beïnvloed ten gunste van de hulpvraag.
Vaak wordt er gevraagd wat het verschil is tussen een systeem(psycho)therapeut en een 1e lijns psycholoog of psychotherapeut. Het verschil wordt vaak voor een groot deel bepaald door de persoon van de therapeut en zijn/haar affiniteit. In algemene zin kan men echter wel zeggen dat een systeemtherapeut minder intrapsychisch en meer contextgericht werkt. Dit wil zeggen dat er bij een systeemtherapeut vaak meer rekening wordt gehouden met het feit dat anderen (bewust en onbewust) ook invloed uitoefenen op ‘de problematiek’.
Relatie- en gezinstherapie
Relatie- en gezinstherapie is een specifieke vorm van systeemtherapie waarbij het mogelijk is om alle betrokkenen vanaf het begin bij de gesprekken uit te nodigen. Men wordt meestal voor deze vorm van therapie verwezen als vanaf het begin duidelijk is dat er relationele problemen in ‘het systeem’ spelen.
Bij relatie- en gezinstherapie wordt een probleem zo gedefinieerd dat een ieder zich erin terug kan vinden en iedere persoon de kans ziet om te groeien naar een betere manier van omgang naar elkaar, de problemen opheffen of anders gaan beleven. Het gaat er niet om wie er gelijk heeft maar een goede manier te vinden elkaar te verstaan.
Gezinssysteem – echtpaarsysteem
Voor de meeste mensen is het gezin van herkomst het eerste belangrijke sociale systeem. Met onze ouders, broers en zussen hebben we een belangrijke band. Soms ook met grootouders of andere familie. Later staat het eigen gezin meer op de voorgrond: de eigen partner en eventuele kinderen spelen een grote rol in ons leven. Het werk, de kerk en de vriendenkring zijn andere belangrijke plaatsen waar we mensen ontmoeten en relaties onderhouden.
Binnen een sociaal systeem beïnvloeden mensen elkaar. Gedachten, gedragingen, gevoelens en verwachtingen ontstaan in wisselwerking met anderen uit onze omgeving. Dit is een gecompliceerd proces waarbij problemen kunnen optreden. Bijvoorbeeld, twee partners krijgen ruzie over de taakverdeling thuis; een kind krijgt gedragsproblemen op school na een ernstige ziekte van moeder. Een systeemtherapeut ofwel relatie/gezinstherapeut zal problemen altijd bezien tegen de achtergrond van de wisselwerking met anderen. Ook wordt bekeken wie kan bijdragen aan het oplossen van de problemen.